Là một tỉnh vùng cao, biên giới, nhiều dân tộc cùng sinh sống, nhận thức rõ vai trò của người có uy tín (NCUT) trong nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo an ninh- quốc phòng, các cấp ủy đảng, chính quyền luôn chú trọng công tác phổ biến, quán triệt, triển khai các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản hướng dẫn của cơ quan Trung ương về chính sách đối với NCUT trong đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS); nhiều Chỉ thị, Nghị quyết, chương trình nâng cao chất lượng hệ thống chính trị, nâng cao năng lực và sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng, nhất là công tác xây dựng lực lượng nòng cốt trong đồng bào DTTS được ban hành. Chỉ đạo việc bầu chọn và công nhận NCUT; tổ chức hội nghị biểu dương NCUT tiêu biểu trong đồng bào DTTS cấp huyện và lựa chọn đại biểu tiêu biểu dự Hội nghị cấp tỉnh; thực hiện tốt việc phát huy vai trò của NCUT  trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế xã hội và thực hiện kịp thời các chế độ chính sách đối với NCUT; tổ chức đánh giá, kiểm tra, rà soát, bầu chọn người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số theo đúng quy trình và tăng cường tuyên truyền, phổ biến trên cổng thông tin điện tử của các cơ quan, đơn vị, trên báo, đài Lào Cai để cán bộ, nhân dân được biết.
          Căn cứ các Quyết định, Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; Văn bản hướng
dẫn của Ủy ban Dân tộc và các Bộ ngành Trung ương trong giai đoạn 2011 -2021, HĐND, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành 06  quyết định và hướng dẫn, nhằm thực hiện có hiệu quả các chính sách đối với NCUY  trên địa bàn tỉnh; chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố ban hành văn bản hướng dẫn cấp xã để triển khai thực hiện có hiệu quả chính sách đối với NCUT. Đồng thời bố trí kinh phí, nguồn lực thực hiện chính sách. Với những kết quả cụ thể:

       Theo kết quả bình chọn, rà soát giai đoạn 2011 - 2021, tỉnh Lào Cai đã bình chọn được 13.919 lượt NCUT tại các thôn, bản trong toàn tỉnh (các thôn, bản có DTTS chiếm 1/3 dân số). Trong đó: Nam 13.109 lượt người, nữ 810 lượt người; gồm các dân tộc: Mông, Dao, Giáy, Nùng, Kinh, Phù Lá, Xa Phó, La Chí, Hoa, Thái... Thành phần NCUT giai đoạn 2011 - 2021: Già làng 981 người; trưởng dòng họ 519 người; trưởng thôn, bản 2.608 người; cán bộ nghỉ hưu 1.182 người; thầy mo, thầy cúng, thầy lang 493 người; sư sãi, chức sắc, chức việc tôn giáo 22 người; nhà giáo, thầy thuốc, nhân sĩ tri thức 20 người; người sản xuất kinh doanh giỏi 683 người; đảng viên 2.563 người; thành phần khác 7.045 người (nông dân, Bí thư chi bộ thôn, thôn đội trưởng, trưởng ban công tác Mặt trận, khuyến nông viên, Chủ tịch Hội người cao tuổi, Bí thư Đoàn, Chủ tịch Hội phụ nữ thôn…). Trình độ văn hóa, chuyên môn: Với thành phần như trên, chỉ có bộ phận người có uy tín là cán bộ nghỉ hưu và một số người có trình độ chuyên môn từ trung cấp trở lên, còn lại đa số chưa qua đào tạo chuyên môn; ở độ tuổi từ 50 trở lên còn nhiều người chưa biết chữ.
        Thực hiện chế độ, chính sách đối với NCUT theo quy định tại Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và chế độ, chính sách riêng của địa phương: Trong giai đoạn 2011 - 2021, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, các ngành thực hiện: Chế độ, chính sách do Trung ương ban hành: theo quy định tại Quyết định số 18/2011/QĐ-TTg ngày 18/3/2011; Quyết định số 56/2013/QĐ-TTg ngày 07/10/2013 của Thủ tướng Chính phủ; Quyết định số 12/2018/QĐ-TTg ngày 06/3/2018 của Thủ tướng Chính phủ: Về cung cấp thông tin: Cấp tỉnh: Tổ chức 30 Hội nghị tập huấn cho 1.518 lượt đại biểu là NCUT với kinh phí thực hiện là 1.068 triệu đồng; tập huấn 10 cuộc các chính sách dân tộc cho 640 lượt đại biểu là trưởng các thôn, bản và NCUT,kinh phí thực hiện là 615 triệu đồng; Cấp Báo Lào Cai; Báo Dân tộc và Phát triển cho 13.929 lượt người, kinh phí thực hiện trên 8.657 triệu đồng; tổ chức 12 đoàn (228 đại biểu NCUT) đi thăm quan, trao đổi,học tập kinh nghiệm tại Thủ đô Hà Nội và các tỉnh bạn, kinh phí thực hiện 1.026 triệu đồng. Thăm hỏi, hỗ trợ vật chất tinh thần đối với 18 người  và hộ gia đình NCUT kinh phí 28 triệu đồng. Đón tiếp đoàn đại biểu NCUT các tỉnh bạn đến thăm và làm việc trên 1.400 lượt người, kinh phí thực hiện 290 triệu đồng. Biểu dương 650 người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số, kinh phí thực hiện 723 triệu đồng. Cấp huyện: Tổ chức 281 Hội nghị cung cấp thông tin cho 12.473 lượt NCUT với kinh phí thực hiện 966,9 triệu đồng; Tổ chức thăm hỏi, tặng quà nhân dịp Tết Nguyên đán, tết đồng bào các dân tộc cho 19.136 lượt NCUT với tổng kinh phí 8.677,4 triệu đồng; Thăm hỏi 187 lượt NCUT khi bị ốm đau và 76 trường hợp NCUT qua đời với kinh phí là 135,9 triệu đồng; thăm hỏi 26 lượt hộ gia đình NCUT bị thiên tai, hỏa hoạn với kinh phí  27,8 triệu đồng; Khen thưởng cho 580 lượt người có uy tín có thành tích xuất sắc, kinh phí  231,9 triệu đồng, trong đó: Thủ tướng Chính phủ tặng 02 bằng khen cho 02 cá nhân; Chủ tịch UBND tỉnh, Bộ Trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc tặng bằng khen cho 55 đại biểu, kinh phí 30,2 triệu đồng; Trưởng Ban Dân tộc tỉnh tặng giấy khen cho 191 đại biểu, kinh phí  66,6 triệu đồng. Chủ tịch UBND các huyện, thành phố tặng giấy khen cho 302 đại biểu, kinh phí 134,9 triệu đồng.

         Công tác vận động, phát huy vai trò của NCUT trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, đội ngũ những NCUT trong đồng bào DTTS đã có tiếng nói và mức độ ảnh hưởng trực tiếp trong việc vận động, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới cộng đồng dân cư, từng bước xóa bỏ những hủ tục lạc hậu trong cộng đồng người DTTS; duy trì, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tạo sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới; trong xây dựng hệ thống chính trị cơ sở và khối đại đoàn kết dân tộc; trong giữ gìn an ninh, quốc phòng và trật tự an toàn xã hội.
         Sau 10 năm thực hiện chế độ chính sách cho NCUY trong vùng đồng bào DTTS, tỉnh Lào Cai đã đạt được những kết quả rất quan trọng: các chế độ, chính sách cho NCUT luôn được triển khai thực hiện đầy đủ, kịp thời đúng quy định và khẳng định: NCUT là lực lượng nòng cốt hết sức đặc biệt và là cầu nối quan trọng giữa cấp ủy, chính quyền với nhân dân; NCUT đã  có nhữn góp ý cho cán bộ, đảng viên trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở và phối hợp với cấp ủy Đảng, chính quyền, MTTQ, các đoàn thể làm tốt công tác tuyên truyền, vận động quần chúng ở địa phương thực hiện các hương ước, quy ước, giám sát các quy định của Đảng và chính sách của Nhà nước. Bên cạnh đó, NCUT còn làm tốt công tác thông tin hai chiều giữa cấp uỷ, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể để nắm tình hình trong nhân dân ở khu dân cư, thực hiện tốt phương châm: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
          Tuy vậy vẫn còn  những hạn chế: Một số cấp ủy, chính quyền chưa nhận thức đúng vai trò của NCUT trong đồng bào các DTTS, do vậy việc phát huy vai trò của NCUT trong thời gian qua ở một số nơi có lúc còn hạn chế. Việc chăm lo, động viên về vật chất, tinh thần cho NCUT ở một số cơ sở chưa kịp thời. Công tác tuyên truyền, vận động của một số NCUT chưa thể hiện rõ nét, chưa là hạt nhân, lòng cốt quy tụ được đồng bào trong thôn, bản; việc nắm bắt tình hình nhân dân ở một số nơi chưa sâu sát, kịp thời. Một số huyện chưa bố trí được kinh phí để tổ chức hội nghị cung cấp thông tin cho người có uy tín; Không bố trí được kinh phí quản lý chỉ đạo cho phòng dân tộc huyện và xã để triển khai thực hiện.

           Để thực hiện tốt chế độ chính sách đối với NCUT trong đồng bào DTTS nhằm phát huy vai trò NCUT thực thụ trong thực hiện công tác dân tộc, chính sách dân tộc, thật sự là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân trong xây dựng đảng chính quyền cơ sở vững mạnh, giữ vững an ninh chính chính trị, trật tự an toàn xã hội. Trong thời gian tới cần thực hiện tốt những nhiệm vụ và giải pháp sau: Tập trung sự chỉ đạo, lãnh đạo của cấp ủy đảng, chính quyền và đoàn thể các cấp đối với công tác vận động, phát huy vai trò của NCUT trong vùng đồng bào DTTS. Nghiên cứu, xây dựng hoàn thiện chế độ, chính sách gắn với trách nhiệm, nhiệm vụ NCUT đảm nhận. Phát huy tốt khả năng của NCUT, sử dụng đúng người, đúng việc, tạo điều kiện thuận lợi để NCUT tham gia hoạt động để phát huy được vai trò người có uy tín trong thực hiện nhiệm vụ nhất là việc nắm bắt thông tin tại cơ sở. Chú trọng việc bồi dưỡng kiến thức, cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức, tạo điều kiện thuận lợi cho người có uy tín được giao lưu, trao đổi học hỏi kinh nghiệm. Phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, thống nhất giữa các cơ quan các cấp trong tổ chức triển khai thực hiện chính sách. Thường xuyên quan tâm xây dựng, củng cố hệ thống thiết chế chính trị xã hội ở vùng dân tộc làm cơ sở đảm bảo vững chắc cho công tác đối với NCUT đạt hiệu quả./.